بسم الله الرحمن الرحيم

پيشگفتار

از جمله مسائل جامعه ، دوری نسل جوان از معارف اسلامی است و آن كه اين‏
مشكل را بهتر از همه حس كرده و بی‏تابانه در پی رفع آن است همين نسل‏
جوان است . تنها كسانی می‏توانند به اين نياز جامعه و به درستی پاسخ‏
گويند كه از يك سو خود فرهنگ اسلامی را از سر چشمه‏های اصيل آن فرا گرفته‏
باشند و از سوی ديگر به زبان زمان خويش سخن بگويند و حال و هوای روزگار
نسل جوان را درك كنند .
استاد شهيد مرتضی مطهری در شمار معدود كسانی بود كه از شرايط لازم برای‏
آشنا ساختن نسل امروز با اسلام بر خوردار بود . او نماينده راستين حوزه‏های‏
علميه در دانشگاههای امروز بود ، چون زبان نسل جوان را می‏دانست و
می‏فهيمد ، پيام اين نسل را می‏شنيد و به حوزه‏های علميه می‏برد . وی مشكل‏
دوری نسل جوان را از فرهنگ اسلامی به خوبی و به هنگام شناخته و راه حل آن‏
را نيز دريافته بود و بسياری از آثار خود را دقيقا در جهت رفع اين مشكل‏
تأليف كرد .
مجموعه " آشنايی با علوم اسلامی " كه پس از شهادت آن

استاد به چاپ می‏رسد از قبيل همين آثار است . اين مجموعه را استاد برای‏
جوانانی نوشت كه نخستين گام را در راه آشنايی با معارف اسلامی
برداشته‏اند و سعی او همه اين بود كه در اين سلسه ، سادگی و اختصار - را
در عين صحت - اساس قرار دهد و راه را برای ورود آنان به فضای روح پرور
فرهنگ اسلامی باز كند .
اين سلسه دروس ، در اصل ، تقريرات درسهای آن استاد برای دانشجويان‏
سالهای اول و دوم دانشكده " الهيات و معارف اسلامی " در زمان حيات‏
استاد و با اجازه ايشان ، به دفعات متعدد در دانشگاه صنعتی شريف تدريس‏
می‏شده است .
استاد شهيد قصد داشت اين سلسه دروس را قبل از انتشار مورد بازبينی‏
قرار دهد و در آن جرح و تعديل و نظم و ترتيب تازه‏ای اعمال كند . دريغ كه‏
اين فرصت به دست نيامد و شمع روشن زندگانی او توسط منافقان خاموش گشت‏
. شاگردان آن شهيد با آنكه از قصد و نيت او برای تجديد نظر در اين‏
نوشته‏ها آگاه بودند ، پس از شهادت استاد ، بهتر آن دانستند كه اين‏
مجموعه را بی هيج تغيير و تبديل وتقريبا به همان صورت كه بود ، منتشر
سازند .
اينك نخستين دفتر اين مجموعه كه " آشنايی با منطق و فلسفه اسلامی "
است در دسترس جوانانی قرار می‏گيرد كه در پی شهادت او ، جنازه‏اش را با
فرياد " معلم " شهيدم راهت ادامه

دارد " بدرقه كردند . رحمت خدا بر روان پاكش باد .
" آشنائی با فلسفه اسلامی " را می‏توان به طور كلی به سه بخش‏تقسيم كرد
. در بخش اول كه شامل درسهای اول و دوم است استاد به توضيحاتی كلی‏
درباره فلسفه و فلسفه اسلامی پرداخته‏اند .
در اين بخش معنای فلسفه در فرهنگ اسلامی و فرهنگ غربی و تفاوت علم و
فلسفه مورد بحث فرار گرفته و به شبهات مربوط به معنی متافيزيك و جدا
شدن علوم از فلسفه اشاره شده است .
بخش دوم - از درس سوم تا ششم - گذاری است تحليلی به تاريخ فلسفه و
به طور كلی تفكر در فرهنگ اسلام .
در اين بخش ، استاد نخست به اختصار روشهای چهارگانه فلسفه مشاء و
اشراق و نيز كلام و عرفان و تفاوت آنها را با يكديگر شرح داده و سپس سير
طبيعی اين چهار بينش و نزديكی آنها را با يكديگر و تبلور آنها را در
حكمت متعاليه ترسيم كرده‏اند و آنگاه با تفصيل و توجه بيشتری معنی و
اهميت حكمت متعالية ملاصدرا و كتاب گرانقدر " اسفار اربعه " را بيان‏
كرده‏اند .
بخش سوم كه از درس ششم آغاز می‏گردد ، با تقسم بندی مسائل فلفسه شروع‏
می‏شود و به دنبال آن روشی اتخاذ می‏شود كه تا پايان جزوه ادامه می‏يابد .
مطابق اين روش ، استاد بدون آن كه بخواهند وارد مباحث دقيق و استدلالی‏
فلسفی شوند ، صرفا مفاهيم و اصطلاحات مهم فلسفه اسلامی را توضيح داده‏اند .
در اين بخش مفاهيمی از قبيل " وجود و ماهيت " ، " عينی و ذهنی " ،
" حدوث و

قدم " ، " ثابت و متغير " ، " علت و معلول " و " وجوب و امكان و
امتناع " مورد بحث قرار گرفته است .
در هر قسمت ، استاد - چنانكه شيوه هميشگی ايشان بود - اشارات تاريخی‏
را فروگذار نكرده و بدون اقامه براهين ، نحوه برخورد فلاسفه مسلمان را با
مفاهيم مورد نظر بيان كرده‏اند .
اين جزوه ، چنان كه استاد نيز توجه داشتند ، محتاج تجديد نظر و تكميل‏
بود . شرح و بحثی كه درباره مفاهيم آمده ، همه جا يكسان و يك اندازه‏
نيست . در بعضی موارد ، نظير بحث پيرامون تضاد و حركت ، پس از نخستين‏
تقرير ، مطالبی افزوده‏اند كه با اختصار ساير موارد هماهنگ نيست . مهم‏
اين است كه اين چزوه با همه فراز و فرودی كه در آن است مانند بسياری از
آثار بزرگواز ، ابتكاری و راهگشاست .
اهميت آنان در اين است كه برای نخستين بار ، خواننده‏ای كه از فلسفه‏
اسلامی هيچ نمی‏داند می‏تواند بدون فرو افتادن در دشواريهای فنی و بحثهای‏
استدلالی طولانی ، طعم اين فلسفه را بچشد وبا آن آشنا شود . شايد اين‏
نخستين بار باشد كه يكی از استادان مسلم فلسفه اسلامی به طرح بحثهايی كلی‏
و تاريخی و مقايسه‏ای درباره فلسفه اسلامی می‏پردازد . مستشرقان و استادان‏
غرببی فلسفه اسلامی در اين باب آثاری تأليف كرده‏اند اما آنان فلسفه‏
اسلامی را از مسير و مجرای اصيل آن دريافت نكرده‏اند . اين گونه توضيحات‏
در ميان استادان قديم ما نيز معمول نبوده است .
هر چند اين جزوه ، جزوه كوچكی است از انديشه‏هايی كه مطهری از اين دست‏
در سينه داشت ، با اين همه ، در ضمن آن

نكات بديع و تقسيم بنديهای تازه‏ای ديده می‏شود كه خاص وی و حاصل تجربه‏
طولانی او در تحصيل وتدريس فلسفه اسلامی است . اميد است اين نوشته‏
بتواند مقدمه و مدخلی باشد برای هموار ساختن راه ورود به مباحث اصلی و
آشنايی با اصول فلسفه اسلامی .
لازم به ذكر است كه اين كتاب برای چاپ جديد بازبينی شد و از آنجا كه‏
متن دستخط استاد شهيد در دست نبود ، در موارد اندكی كه نسبت به چاپ‏
گرشته اصلاحاتی لازم آمد ، اين اصلاحات جهت حفظ امانت ، داخل ( كروشه )
قرار داده شد .
شورای نظارت بر نشر آثار شهيد مرتضی مطهری

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: