اعوذ بالله من الشيطان الرجيم ( 1 )
« و اذ قالوا اللهم ان كان هذا هو الحق من عندك فامطر علينا حجاره من‏
السماء او ائتنا بعذاب اليم ».
قرآن روحيه‏ها را نقاشی می‏كند ، جمله‏هايی را كه افراد می‏گويند و خودشان‏
نمی‏توا نند توضيح بدهند بيان می‏كند : « اللهم ان كان هذا هو الحق من‏
عندك فامطر علينا حجاره من السماء او ائتنا بعذاب اليم ». خدايا اگر
حق همين است ، و سخن حق و
پاورقی :
1 - [ اين جلسه علاوه بر اينكه نوار آن در دست نيست ، متن پياده شده‏
آن نيز به شكل خلاصه برداری و آنهم به صورت غير منقح بوده است ، لهذا
ممكن است برخی عبارات آن عين جملات استاد نباشد ] .

قرآنی كه پيغمبر مدعی است منحصر به همين است ، اگر اين راست است ، حق‏
است و اين پيغمبر راستگو است و هر چه می‏گويد از جانب تو می‏گويد (
انتظار می‏رود كه در ادامه آيه بگويد " پس ما می‏پذيريم " يا " خدايا
آن را بر ما آشكار كن " . اگر انسان حقيقتجو باشد چنين می‏گويد . ولی‏
می‏گويد اگر چنين است ) سنگی از آسمان بر سر ما بفرست و ما را نابود كن‏
، يا به شكل ديگری عذاب دردناكی بر ما بفرست . يعنی من تاب و تحمل‏
شنيدن اين حقيقت را ندارم . اگر حق و حقيقت است فورا سنگی از آسمان بر
سرم بفرست تا من چنين روزی را نبينم . من می‏خواهم آن طوری كه دلم‏
می‏خواهد راست باشد و الا از حقيقت بيزارم .
قرآن زبان حال آنها را بيان كرده ولی آيا در عالم فقط همانها آن طور
بوده‏اند ؟ ما نبايد به خودمان خوشبين باشيم . مسلما آن حالت واقعی تسليم‏
در مقابل حقيقت ، صد در صد در ما نيست . علی عليه السلام در جواب از
تعريف اسلام فرمودند : « الاسلام هو التسليم » در مقابل چه ؟ شخص ؟ نه ،
بلكه تسليم در مقابل حق ، يعنی وقتی مواجه با حق شد ، حالت طغيان و
عصيان نداشته باشد . فرق اصول دين و فروع دين اين است كه فروع ، آن‏
چيزهايی است كه انسان بايد عمل بكند ، اما در اصول ، علم يا يقين لازم‏
است . ولی آيا در اصول ، علم يا يقين كافی است ؟ اينطور نيست . البته‏
اعتقاد و علم لازم است . تا عقل چيزی را نفهمد نمی‏تواند قبول كند . ولی‏
غير از اعتقاد ، در مقابل اصول دين ، تسليم لازم است ، يعنی تمرد نداشتن‏
. اسلام يعنی بی تمردی . اينكه كسی بگويد اگر حقيقت اين است مرا بكش ،
اين ايمان نيست زيرا

ايمان آن است كه انسان در مقابل چيزی كه راست است تسليم و رام باشد .
آيا شيطان كافر است يا مؤمن ؟ كافر . آيا به خدا يقين داشت ؟ بله ،
علم داشت ، از ما بهتر بود . در مقابل خدا می‏گويد به عزت خودت همه‏
آنها را گمراه می‏كنم . « فبعزتك لاغوينهم اجمعين »( 1 ) . همچنين می‏گويد
: « رب فانظرنی الی يوم يبعثون »( 2 ) . اعتقاد به خدا و قيامت داشت‏
. تنها داشتن اعتقاد و علم ، برای ايمان كافی نيست بلكه انسان بايد
نسبت به آنچه اعتقاد دارد رام باشد . « و جحدوا بها و استيقنتها انفسهم‏
ظلما و علوا » ( 3 ) . بايد خودمان را بشناسيم . اگر حقيقتی را كه‏
می‏شناسيم و می‏دانيم ، منكر می‏شويم ، پس ما جاهديم و مؤمن نيستيم . بشر
صرف اينكه به يك مطلب علم پيدا كند كافی نيست كه مؤمن باشد بلكه بايد
حالت عصيان و تمرد نيز نداشته باشد .
آن زمانی را توجه كن كه آن مردم می‏گفتند ما تاب ديدن چنين حقيقتی را
نداريم . « و ما كان الله ليعذبهم و انت فيهم و ما كان الله معذبهم و هم‏
يستغفرون »خدا چنان نيست كه اين مردم را عذاب كند در حالی كه تو در
ميان آنها هستی ، و خدا چنان نيست كه آنها را عذاب كند در حالی كه‏
گنهكارند و استغفار می‏كنند . در نهج البلاغه نقل شده كه خدا دو امان داشت‏
، اول رسول خدا و دوم
پاورقی :
1 - سوره ص ، آيه . 82
2 - سوره ص ، آيه . 79 [ پروردگارا پس مهلتم ده كه تا روز قيامت‏
زنده بمانم ] .
3 - سوره نمل ، آيه 14 - [ و با اينكه پيش نفس خود به يقين دانستند (
معجزه خداست ) از روی ستمگری و نخوت آن را انكار كردند ] .

استغفار . ايهاالناس ! يك امان رفت ، امان ديگر را ميان خودتان حفظ
كنيد . آيا مقصود از عذاب چيست ؟ در اصطلاح مفسرين عذاب استيصال [
داريم و عذاب ] عادی و غير استيصال . اول ، عذابهائی است كه برای قومی‏
جنبه فوق العاده دارد مثل صاعقه ، باد ، مسخ و غيره .
در قرآن در آيات مكرری كلمه عذاب ذكر شده ، عذابهائی كه شكل مذكور را
نداشته و شكل ديگر دارد مثل آيه‏ای كه می‏گويد : قومی مسلط بر قوم ديگر
شدند و اينها به دست آنها ذليل شدند . در سوره انعام می‏فرمايد : « قل هو
القادر علی ان يبعث عليكم عذابا من فوقكم او من تحت ارجلكم او يلبسكم‏
شيعا و يذيق بعضكم بأس بعض »( 1 ) خدا قادر است كه عذابی را از بالای‏
سر شما فرود آورد يا از زير پای شما بجوشاند ، و يا شما را فرقه فرقه‏
نمايد ، يا بدی بعضی از شما را به بعض ديگر بچشاند . عذاب از بالای سر [
يعنی ] اقويای شما را بر شما مسلط كند . [ و عذاب از زير پای شما يعنی ]
تحت تسلط زير دستها باشيد . آيه ديگر : « قاتلوهم يعذبهم الله بايديكم و
يخزهم و ينصركم عليهم »( 2 ) شما را مسلط می‏كند .
مقصود از آيه مورد بحث اين است كه خداوند شما را تا پيغمبر در
ميانتان هست و استغفار می‏كند معذب نخواهد كرد . آيا مقصود ، عذابی‏
مانند عذاب قوم لوط است يا عذابی ديگر مثل گرفتاريها ؟ ظاهرا شامل هر
دو می‏شود . و آيا مقصود اين است كه جسم پيغمبر در ميان
پاورقی :
1 - سوره انعام ، آيه . 65
2 - سوره توبه ، آيه 14 - [ با كافران بجنگيد تا خدا آنان را به دست‏
شما عذاب كند و خوار گرداند و شما را بر آنها مسلط نمايد ] .

مردم باشد ؟ ظاهر همين است ، ولی بعيد نيست كه منظور ، سنت و احكام‏
پيغمبر و تعليمات او باشد . در اين صورت معنی آيه چنين می‏شود . و
مادامی كه تو در ميان آنها باشی يعنی مادام كه دستورات و تعليمات تو در
ميان آنها باشد و يا حالت توبه و بازگشت و پشيمانی داشته باشيد ،
خداوند شما را عذاب نمی‏كند . ظاهرا منظور اين است كه اگر ملت اسلام از
عذابهايی از قبيل عذابهای عاد و ثمود در امان باشند ، از عذابهای ديگر در
امان نيستند . اگر پيغمبر رفت ، عذاب پشت سرش آمده است . قرآن‏
عذابهائی را ذكر می‏كند از قبيل تسلط اغنيا بر ضعفا ، و از همه بالاتر فرقه‏
فرقه شدن كه نيروها عليه يكديگر به كار می‏افتد و دشمن شاد می‏شود . اينها
عذابهای الهی است « و ما كان الله ليعذبهم و انت فيهم »تا تو در ميان‏
مردم باشی خدا اينها را عذاب نخواهد كرد . تو نباشی ولی تعليمات تو
باشد . باز هم خدا عذاب نمی‏كند . و در صورت استغفار و بازگشت نيز خدا
آنها را عذاب نمی‏كند .
« و ما لهم الا يعذبهم الله و هم يصدون عن المسجد الحرام ، و ما كانوا
اولياءه ان اولياؤه الا المتقون ». اشاره‏ای به خصوص قريش دارد و شامل‏
بعد از قريش هم می‏شود . می‏گويد مردم قريش مستحق عذاب هستند . اينها
صاد و مانع مردم از مسجدالحرام شده و خودشان را اولياء و متوليان‏
مسجدالحرام می‏دانند . قريش خودشان را متوليان كعبه و مسجدالحرام‏
می‏دانستند ، می‏گفتند كعبه مال ما است ، هر كه را می‏خواستند راه می‏دادند
يا راه نمی‏دادند . چون اينها در مكه ساكن بودند خانه‏ها و زمينها را مال‏
خودشان می‏دانستند . قرآن با اين فكر مبارزه كرد . گفت هيچكس تا دامنه‏
قيامت حق ندارد

ادعا كند من اختياردار مسجدالحرام و كعبه هستم . ايندو متعلق به عموم‏
مردم متقی و مسلمان است . آيه‏ای است در سوره حج : « سواء العاكف فيه و
الباد »( 1 ) . مردم بومی و كسانی كه از خارج می‏آيند مساويند .
درباره خانه‏های مكه يكی از گرفتاريها اجاره خانه است ، آن هم اجاره‏های‏
سنگين . ما خيال می‏كنيم حق دارند اجاره بگيرند . حتی در فقه اهل تسنن هم‏
به اين نحو نيست . در نهج البلاغه [ نامه‏ا ی است از حضرت امير به ] قثم‏
بن عباس [ زمانی كه از طرف آن حضرت ] والی مكه بود . می‏فرمايد : « مر
اهل مكه الا يأخذوا من ساكن اجرا » ( 2 ) . اهل مكه حق ندارند از افرادی‏
كه به آنجا می‏آيند اجاره‏ای بگيرند زيرا حكم وقفی را دارد ، و حق هم‏
ندارند مانع ديگران بشوند . حتی پيغمبر دستور داد دربهای دو لنگه‏دار
بگذارند . . . لذا شهر مكه تعلق دارد به تمام مسلمين دنيا و كسی حق ندارد
به [ كسانی كه به اين شهر می‏آيند ] اعتراض كند .
« و ما لهم الا يعذبهم الله و هم يصدون عن المسجد الحرام »جلوی مردم را
می‏گيرند و خودشان را متولی می‏دانند « و ما كانوا اولياءه »صاحب اختيار
نيستند « ان اولياءه الا المتقون »[ صاحب اختيار آن فقط متقين هستند ] .
« و لكن اكثرهم لا يعلمون » [ اكثر آنها ] سر اين نكته را نمی‏دانند .
مسجدالحرامی كه اكنون می‏بينيم ، در صدر اسلام اينقدر
پاورقی :
1 - سوره حج ، آيه . 25
2 - نهج البلاغه ، نامه . 67

بزرگ نبود . در واقع فاصله كعبه تا مسجدالحرام حدود پانزده متر بيشتر
نبود . مسجدالحرام حدود 32 32 متر بود و كعبه 4 متر عرض و كمی بيشتر طول‏
نداشت . در صدر اسلام خانه‏های اطراف را خريدند و مسجدالحرام را توسعه‏
دادند . در زمان مهدی عباسی خليفه سوم عباسی تصميم گرفتند بار ديگر آن را
توسعه بدهند . خلفای اسلام در توسعه آن سعی داشتند رعايت كنند [ كه‏
خانه‏های مردم را ] به زور نگيرند زيرا برخی اين كار را غصب می‏دانستند .
مهدی می‏خواست مسجد الحرام را توسعه بدهد . برخی گفتند نمی‏فروشيم . عده‏ای‏
از فقهای اهل تسنن گفتند خانه خودشان است دلشان بخواهد می‏فروشند و
نخواهد نمی‏فروشند . بعضی ديگر گفتند مسجدالحرام است ، به زور می‏شود
گرفت . معمولا مشكلی می‏شد و به ائمه اطهار عليهم السلام رجوع می‏كردند .
امام باقر ( ع ) استدلال عجيبی كرد ، ثابت نمود چون مسجدالحرام است ،
اگر مصلحت مسجدالحرام ايجاب كند ، رضايت صاحب خانه شرط نيست . فرمود
آيا اول كعبه اينجا بود و مردم به خاطر كعبه اينجا آمدند يا اول مردم‏
آمدند بعد كعبه را ساختند ؟ مثلا مردمی می‏آيند نقشه‏ای می‏كشند ، خانه‏هايی‏
بنا می‏كنند ، بعد می‏گويند زمينی وقف مسجد نمائيم . اول مردم تملك‏
زمينها را كرده‏اند بعد قسمتی از آن را اختصاص به مسجد داده‏اند . پس‏
مسجد وارد شده بر مردم . تمام مسجدهای دنيا اينطور بوده حتی مسجد پيغمبر
( ص ) . در همه دنيا يك نقطه است كه اول مسجد در آنجا بنا شده و بعد
خانه‏های آن سرزمين را احياء كرده ، و آن ، سرزمين مكه است زيرا مكه وادی‏
غير ذی ذرع بود و مالكی نداشت ، ابراهيم ( ع ) آمد برای اولين بار كعبه‏
را در آنجا برای

مردم ساخت و اختصاص داد به عبادت كه تا دامنه قيامت بيايند مناسك‏
انجام دهند . پس اول ابراهيم آمد آن را ساخت ، بعد مردم آمدند . حق‏
كعبه و مسجدالحرام محفوظ است . مردم تا جايی كه مزاحم كعبه و مسجدالحرام‏
نشوند [ در تملك زمين آزادند ] . وقتی استدلال گفته شد همه [ آن را
پذيرفتند ] .
سرزمين مكه وضع خاصی دارد . قرآن نيز همين منطق را پيروی می‏كند .
می‏گويد آنها مستحق عذابند ، متوليان مسجدالحرام متقيان عالمند . حرمی‏
است متعلق به مسلمانان دنيا و متقيان .
آيه ديگر : « و ما كان صلاتهم عند البيت الا مكاء و تصديه ». اين آيه ،
متمم آيه قبلی است . قرآن عمل اين اولياء را كه خودشان را صاحب اختيار
می‏دانستند ، نشان می‏دهد كه با كعبه چه كردند . ابراهيم ( ع ) به دستور
خدا خانه را ساخت و خداوند در ضمن آيه‏ای فرمود خانه مرا پاكيزه كنيد
برای طواف كنندگان ، برای توحيد و عبادت خدای يگانه . سرنوشت اين را
به كجا كشاندند ؟ « و اتخذوا من مقام ابراهيم مصلی »( 1 ) . يكی از
كارهائی كه بايد انجام می‏شد نماز بود . آنقدر از سر و ته آن زدند و بر آن‏
افزودند كه به صورت سوت كشيدن و كف زدن در آمد . و حال آنكه عبادتها
توقيفی هستند يعنی در عبادت خدا ، از نظر كيفيت و كميت نبايد اعمال‏
سليقه شود ، بلكه بايد همان طور كه برای ما بيان كرده‏اند ، بدون كم و
زياد اجرا شود .
پاورقی :
1 - سوره بقره ، آيه 125 - [ و دستور داده شد كه مقام ابراهيم را
جايگاه پرستش خدا قرار دهيد ] .

چون و چرا بردار نيست . اينكه عده‏ای عربی بخوانند ، عده‏ای فارسی ، عده‏ای‏
تركی ، و خلاصه هركس به زبان ملی خود بخواند [ اعمال سليقه است ] . يا
بگوئيم در مسافرتها ، قديم نماز دو ركعتی بوده ولی اكنون چون با هواپيما
مسافرت می‏كنند بايد چهار ركعتی بخوانند زيرا اين سفر مشقت ندارد . اگر
در عبادتها سليقه را دخالت بدهيم به تدريج چيزی از آب در می‏آيد كه‏
مصداق اين شعر می‏شود :

نمازی كه به شكل سوت كشيدن می‏خواندند ، يكمرتبه اينطور نشد بلكه اول‏
يك گوشه آن را تغيير دادند بعد گوشه ديگر ، و همينطور . در طول نسلهای‏
متوالی به اين شكل درآمد ، زيرا هر نسلی از نسل قبل خبر ندارد [ و فكر
می‏كند آنچه به دستش رسيده از اول به همين صورت بوده است ] . بعد از
چندين نسل به چيزی شبيه می‏شود كه با اصل آن شباهتی ندارد .
راجع به اينكه قرآن و نماز را مثلا به فارسی بخوانند ، ذكر تجربه‏ای كه‏
خارجيها در مورد ترجمه پی در پی يك جمله به زبانهای مختلف كرده‏اند بی‏
فايده نيست . اگر سخنی مثلا به زبان فارسی باشد و كسی آن را به زبان عربی‏
ترجمه كند ، بعد تركی ، انگليسی ، فرانسه ، آلمانی ، و روسی و . . .
تجربه كرده‏اند ديده‏اند از جمله اول يك ذره در جمله چهلم باقی نيست .
ممكن است بپرسيد چرا انسان در بعضی مسائل ، فهميده يا نفهميده بايد
متعبد باشد ، مانند اخفات نماز ظهر ؟ البته فلسفه دارد ، تأمل بكن ، اما
هيچوقت فكر نكن كه به خاطر فلسفه انجام می‏دهی ،

بلكه بگو انجام می‏دهم و سعی می‏كنم بيشتر بفهمم . نمازی كه ابراهيم ( ع )
می‏خواند به صورت كف زدن نبود ، تدريجا به اين صورت بدعت درآمد . قرآن‏
می‏گويد متوليان كعبه نمازشان بجز سوت كشيدن و كف زدن چيز ديگری نيست .
عذاب الهی را بچشند به موجب كفر و عنادی كه در مقابل حق و حقيقت‏
داشتند .

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: