اعوذ بالله من الشيطان الرجيم
« و ان جنحوا للسلم فاجنح لها و توكل علی الله انه هو السميع العليم و
ان يريدوا ان يخدعوك فان حسبك الله هو الذی ايدك بنصره و بالمؤمنين و
الف بين قلوبهم لو انفقت ما فی الارض جميعا ما الفت بين قلوبهم و لكن‏
الله الف بينهم انه عزيز حكيم 0 يا ايها النبی حسبك الله و من اتبعك‏
من المؤمنين ».
در آيات پيش قسمتهائی را خوانديم كه مربوط بود به اينكه چه كسانی‏
اجازه قتل آنها و جهاد با آنها داده می‏شود كه از آيه « ان شر الدواب عند
الله الذين كفروا »شروع شد تا رسيديم به آيه‏ای كه

امشب خوانديم . قرآن اول آنها را توصيف كرد به يك صفت ضد انسانی كه‏
مسئله نقض عهد و پيمان بود ، آن هم نه يك بار بلكه متعدد . بعد قسمتهای‏
ديگر كه تكرار نمی‏كنيم همه مربوط به جنگيدن با آنها بود و اين كه اينها
شايسته جنگيدن و تار و مار شدن هستند . حالا اين آيه ، مسئله صلح و سلم با
آنها را بيان می‏كند . صورت مسئله اين است : اگر مردمی با همين صفاتی كه‏
ذكر شد سر جنگ و مخالفت دارند تكليف همان است كه گفته شد . حالا اگر
چنين مردمی اعلام صلح بكنند يعنی تمايل به صلح نشان بدهند ، برای پيغمبر
چه وظيفه‏ای است ؟ البته اختصاص به پيغمبر ندارد ، برای رهبر مسلمين كه‏
می‏خواهد با اصول اسلامی عمل بكند چه وظيفه‏ای است ؟ می‏فرمايد اگر آنها
تمايلی به صلح و صفا و به اصطلاح امروز به همزيستی و متاركه جنگ نشان‏
دادند تو هم مضايقه نكن ، تو هم تمايل نشان بده « و ان جنحوا للسلم فاجنح‏
لها »اگر تمايل به صلح و صلاح نشان دادند تو هم چنين كن ، يعنی تو هم‏
حاضر شو . اينجا كلمه " جنح " آمده است كه لغت " جناح " كه به معنی‏
بال مرغ است از همين كلمه است . اين لغت به معنی متمايل شدن است . "
جنح " يعنی تمايل نشان داد . در اينجا وقتی می‏فرمايد : « جنحوا للسلم
كأنه اينجور تشبيه شده است كه مرغ وقتی پرواز می‏كند ، اگر بخواهد به‏
طرفی گردش كند ، قهرا بالش به آن طرف كج می‏شود . همين طور است‏
هواپيما . پس كأنه « ان جنحوا للسلم »يعنی اينها اگر بال خودشان را به‏
سوی صلح و سلامت كج كردند تو هم همين كار را بكن . سپس می‏فرمايد : « و
توكل علی الله انه هو السميع العليم ». چون مردمی كه ايمان ندارند فرض‏
اينست كه به قول و پيمانشان

اعتمادی نيست . آنها اعلام صلح كرده‏اند ، ما هم می‏خواهيم صلح و سلامت‏
باشد ، اما از كجا بشود به اينها اعتماد كرد ؟ تكليف چيست ؟ در اينجا
قرآن می‏فرمايد : نترس و به خدا توكل كن ، اعتماد كن به خدا « انه هو
السميع العليم »كه خدا هم شنوا و هم دانا است . يعنی تو كارت را بر
اساس حق و بر مر حق قرار بده ، خدا خودش با اسباب و وسائلی كه دارد
شما را حفظ می‏كند ، شما مطابق اصول رفتار بكنيد ديگر باقيش را به خدا
توكل بكنيد . آيه بعد مربوط به همين قسمت است كه به خدا توكل كن و از
مكر و خديعه هم نترس « و ان يريدوا ان يخدعوك فان حسبك الله » اگر
بخواهند تو را بفريبند يعنی اگر اين اظهار صلح و سلامشان خدعه و فريب‏
باشد خدا تو را كافی است . اينها همه برای اين گفته می‏شود كه نمی‏شود به‏
قول دشمن اعتماد كرد هر چند انسان جستجو و تحقيق بكند . البته اينها
معنايش اين نيست كه لازم نيست در اين زمينه تحقيق بكنی كه آيا دشمن قصد
خدعه دارد يا ندارد . نه ، سخن اين است كه يك چيزهايی مخفی می‏ماند ،
ولی تو به خاطر اين احتمال كه نكند خدعه و نيرنگ باشد ، اگر دست صلح و
سلام به سوی تو دراز شد اين دست را رد نكن . اين جمله كه به خدا توكل كن‏
، اگر بخواهند ترا بفريبند تو خدا را داری ، نترس ، همه برای اين است‏
كه می‏خواهد به پيغمبر ( و نه تنها به پيغمبر بلكه پيغمبر مخاطب است .
بيشتر ، مقصود ديگران هستند كه زمامدار مسلمين می‏شوند ) بگويد اگر دشمن‏
دست صلح و سلام به سوی تو دراز كرد تو تحت تأثير اين افكار و انديشه‏ها
كه نكند دروغ باشد ، نكند خدعه و مكر باشد ، امتناع نكن ، تو هم دست صلح‏
و سلام به سوی او دراز كن . در اين نگرانيها كه

برای هر كسی پيدا می‏شود كه هيچكس نمی‏تواند صد در صد مطمئن بشود كه دشمن‏
راست می‏گويد : تو به خدا توجه كن ، به خدا اعتماد كن . ²فان حسبك الله‏
خدا تو را بس است .
« هو الذی ايدك بنصره و بالمؤمنين ». در گذشته هم همين جور بوده . ای‏
پيغمبر ! مگر در گذشته ، تو را عده و عده ظاهری حمايت كرده است ؟ ! در
گذشته حامی تو تأييد الهی بود ، بعد از اين هم همين طور . « هو الذی‏
ايدك بنصره وبالمؤمنين »خدا همان است كه تو را با آن نصرتی كه از
آسمان نازل كرد ( ظاهرا مقصود از نصرت آسمانی ، نزول فرشتگان [ در جنگ‏
بدر ] است ) و به وسيله نيروهای زمينی كه مؤمنين بودند ياری كرد ، يعنی‏
خدا تو را از آسمان و زمين ياری كرد ، بنابر اين جای اين نيست كه ترس و
بيمی در كار باشد ، نه ، « هو الذی ايدك بنصره وبالمؤمنين ».
مكرر اين مطلب را عرض كرده‏ايم كه با اينكه سراسر قرآن توحيد خالص‏
است و همه جا صحبت از مشيت مطلق پروردگار است ، ولی قرآن مسئله شرائط
و اسباب را هميشه يادآوری می‏كند يعنی شرائط و اسباب را صحيح می‏داند ،
نمی‏گويد خدا است كه تو را تأييد كرد بدون سبب ، سببش را ذكر می‏كند :
تو را هم از راه اسباب آسمانی تأييد كرد كه نزول آن ارواح فرشتگان بود و
هم از راه اسباب زمينی ، يعنی به وسيله نفرات با ايمان ، « بالمؤمنين
. بعد در موضوع " مؤمنين " يك مطلبی را قرآن يادآوری می‏كند كه مطلب‏
بسيار قابل توجهی است و آن صميميت و اتحادی است كه بر اساس و مبنای‏
ايمان در ميان مسلمين صدر اسلام به وجود آمد .

همكاری و همدلی

در زندگی فردی بشر عامل اولی اختلاف است يعنی اصل اين است كه هيچ دو
نفری با همديگر اتحاد نداشته باشند . به عبارت ديگر قطع نظر از نيروی‏
خارجی كه بايد بر وجود انسان حكومت بكند ، اگر انسان باشد با همان‏
نيروهای داخليش ، اصل ، اختلاف است . چرا ؟ برای اينكه من به حكم غريزه‏
و طبيعت خودم دنبال منافع شخص خودم و دفع مضرات از شخص خودم هستم .
شما هم به حكم همان غريزه ذاتی خودتان دنبال منافع خودتان و دفع زيان‏ها
از خودتان هستيد . همين مطلب سبب می‏شود كه ميان ما و شما در يك مواردی‏
اصطكاك و تصادم پيدا بشود . يك منفعتی را من می‏خواهم ببرم ، شما هم‏
می‏خواهيد ببريد . از همين جا تصادم و اختلاف به وجود می‏آيد . اين ، اصل‏
اولی است كه عرض كردم ، ولی يك عواملی پيدا می‏شود كه اينها اصل اول‏
نيست ، اصل دوم است . آن عوامل ، افراد را با يكديگر متحد می‏كند . مثلا
ما چند نفر در عين اينكه منافعمان با يكديگر اصطكاك دارد ، چون فكر و
انديشه داريم ، می‏بينيم يك منفعتی هست كه من به تنهايی نمی‏توانم به‏
دست بياورم ، شما هم به تنهايی نمی‏توانيد به دست بياوريد . می‏گوييم‏
بياييم با همديگر اشتراك مساعی كنيم تا همه‏مان منتفع بشويم ، بعد هم‏
منافع را ميان خودمان تقسيم می‏كنيم . اين عامل سبب می‏شود كه ما با
يكديگر متفق و متحد بشويم . يا يك دشمن مشترك پيدا می‏كنيم ، با همديگر
متحد شده و يك جبهه تشكيل می‏دهيم كه در مقابل او بتوانيم دفاع بكنيم .
ولی اينگونه امور ما را متحد

نمی‏كند ، همكار می‏كند . وقتی چند نفر سرمايه‏دار سرمايه‏هايشان را روی هم‏
می‏گذارند تا يك معامله پر سودی انجام بدهند ، اينها با يكديگر همكاری‏
می‏كنند ، هماهنگی هم در ميانشان پيدا می‏شود اما روحشان با يكديگر آميخته‏
نيست ، فقط همكاری است برای بردن سود بيشتر ، و لهذا همان ساعتی كه اين‏
سود بيشتر از ميان برود ، همكاری بهم می‏خورد ، همان ساعتی كه می‏بينند
بعضی از اين افراد را می‏شود كنار زد تا خودشان سود بيشتری ببرند ، آنها
را كنار می‏زنند .
ولی گاهی يك عواملی در انسان پيدا می‏شود كه واقعا انسانها را متفق و
متحد می‏كند ، نه فقط همكار می‏كند ، همروح و همدل می‏كند ، و همدلی ما فوق‏
همكاری است ، ما فوق همزبانی است ، يعنی طوری می‏شود كه هر فردی درباره‏
سرنوشت فرد ديگر آن اندازه می‏انديشد كه درباره سرنوشت خود می‏انديشد ،
او را همان مقدار دوست دارد كه خودش را دوست دارد و بلكه بيشتر ،
ديگری را بر خودش مقدم می‏دارد . آيه كريمه قرآن می‏فرمايد : « و يؤثرون‏
علی انفسهم و لو كان بهم خصاصه »( 1 ) يعنی ديگران را بر خودشان مقدم‏
می‏دارند هر چند خودشان در فقر و تنگدستی باشند . اين يك مسئله ديگری‏
است . چطور می‏شود كه افرادی واقعا از نظر روحی متحد بشوند در حدی كه‏
همروح بشوند نه فقط همكار برای جلب منافع يا دفع مضرات . گاهی افرادی‏
با يكديگر همكاری می‏كنند ولی همروح نمی‏باشند . همروحی بستگی دارد به اين‏
كه در روح افراد ، يك عاطفه‏ای پيدا بشود كه به موجب
پاورقی :
1 - سوره حشر ، آيه . 9

آن عاطفه ، افراد خودشان را يكی ببينند ، عضو يك پيكر ببينند . اين است‏
كه گفتيم اصل اولی در زندگی بشر اختلاف است و اگر اتحادی پيدا بشود به‏
معنی همكاری است نه اتحاد واقعی ، آن هم در شرائط خاصی كه منافع اقتضا
بكند .
ولی گاهی عاطفه‏ای از خارج بر روح انسان حكومت می‏كند كه افراد با
يكديگر متحد می‏شوند ، واقعا همروح می‏شوند . اين عاطفه گاهی عواطف به‏
اصطلاح ملی است مثل هموطنی ، همزبانی ، هم نژادی كه تا اندازه‏ای روحيه‏ها
را با يكديگر يكی می‏كند ولی نه خيلی زياد . آن عاملی كه واقعا افراد را
همروح می‏كند ايمان الهی است . هرگز تاريخ جهان اتحادی را كه در ميان‏
همدينها و هم ايمانها بوده است ، در ميان گروههای ديگر نشان نداده است‏
كه اصلا خودشان را يكی ببينند . در يكی از غزوات صدر اسلام است ، گويا در
مؤته است ، مورخين نوشته‏اند بعد از خاتمه جنگ كسی در ميان مجروحين سير
می‏كرد كه اگر می‏تواند مجروحين را نجات بدهد . به يك مردی رسيد در حالی‏
كه سخت تشنه بود . ( 1 ) يك كاسه آب پيدا كرد . وقتی رفت به او بدهد
، او اشاره كرد به رفيق مجروحش كه به او بده . رفت سراغ او ، او نيز
اشاره كرد به رفيق مجروح ديگری و گفت به او بده ( و بعضی تا نه نفر
نوشته‏اند ) . رفت
پاورقی :
1 - چون قطع نظر از اينكه انسان در آن گرمای عربستان احتياج به آب‏
دارد ، خود تلاش جنگ تشنگی آور است و از اين بالاتر كسی كه مجروح می‏شود
چون خون از بدنش می‏رود خيلی تشنه می‏شود زيرا بدن فورا شروع می‏كند به خون‏
سازی و می‏خواهد آن كمبود خون را جبران كند ، و ساخته شدن خون هم در درجه‏
اول احتياج به آب دارد . اين است كه كسی كه از بدنش خون زياد می‏رود
فوق العاده تشنه می‏شود .

سراغ سومی ، ديد مرده . آمد سراغ دومی ديد او هم مرده . آمد سراغ اولی‏
ديد او هم مرده است . اين مقدار همدلی در جايی است كه انسان واقعا درد
ديگری را درد خودش احساس بكند . اميرالمؤمنين فرمود : « او ابيت‏
مبطانا و حولی بطون غرثی و اكباد حری او اكون كما قال القائل :

اين درد مرا بس است كه من با شكم سير بخوابم و در اطرافم شكمهای‏
گرسنه باشد .
اين مسئله [ يعنی همدلی ] آنقدر مهم است كه قرآن آن را به عنوان يك‏
نعمت بسيار بزرگ بر پيغمبر اكرم بيان می‏كند ، مخصوصا در ميان مردم‏
عربستان كه از همه مردم روی زمين متفرق‏تر و متشتت‏تر بودند و اختلافات در
ميانشان بيشتر و شديدتر بود ، هم كما و هم كيفا . كما از آن جهت كه هر
دو قبيله‏ای با هم جنگ داشتند و در داخل خودشان نيز اختلاف داشتند ، و
كيفا از آن جهت كه كينه‏های اينها در حد اينكه پشت سر يكديگر حرف بزنند
و از همديگر غيبت و انتقاد بكنند و يا در حد رقابت اقتصادی نبود ،
شمشير بود و خونريزی و اسارت . در خود مدينه دو قبيله زندگی می‏كردند به‏
نام اوس و خزرج ، و در كنارشان يهوديها بودند ، يهوديهای بنی قريظه ،
يهوديهای بنی نضير و يهوديان قطفان . خود يهوديها با همديگر اختلاف‏
داشتند . بنی نضير دشمن بنی قريظه ، بنی قريظه دشمن بنی نضير ، و بنی‏
قطفان دشمن هر دو ، و همه يهوديها دشمن اوس و خزرج از يك ريشه بودند .
يعنی اولاد دو برادر بودند ولی با همديگر جنگ داشتند ، جنگهايی تمام‏
نشدنی ! ملای رومی می‏گويد :

ای پيغمبر ! نترس ! اگر دست صلح و سلامت به سوی تو دراز كردند تو هم‏
آنها را رد نكن : « و ان جنحوا للسلم فاجنح لها و توكل علی الله انه هو
السميع العليم »تا آنجا كه می‏فرمايد : « هو الذی ايدك بنصره و
بالمؤمنين و الف بين قلوبهم »خدا همان است كه ميان دلهای اين مؤمنين‏
التيام و الفت به وجود آورد ، اتحاد و يگانگی به وجود آورد . مگر با
قدرت زر و پول يا با قدرت ديگری مثل زور ممكن است چنين اتحادی را به‏
وجود آورد ؟ ! « و الف بين قلوبهم » خدا همان كسی است كه با نيروی‏
ايمان در ميان دلهای اينها الفت به وجود آورد . با قدرت ديگر نمی‏شد .
« لو انفقت ما فی الارض جميعا ما الفت بين قلوبهم »اگر مسئله ايمان‏
نمی‏بود و می‏خواستی اينها را با پول متحد كنی ، اگر تمام ثروت جهان را به‏
اينها می‏دادی محال بود متحد بشوند ، بلكه ثروت دادن ، بيشتر باعث‏
اختلاف می‏شود . با جاذبه ثروت می‏شود عده‏ای را دور خود جمع كرد ، ولی‏
ثروت نمی‏تواند كسانی را كه پول به آنها داده می‏شود با همديگر برادر كند
. امكان ندارد . « و لكن الله الف بين قلوبهم انه عزيز حكيم »اما خدا
ميان اينها با نيروی ايمان الفت به وجود آورد . خدا غالب و حكيم است .
ای پيغمبر ! ما برايت نيرو به وجود آورديم . از چه راه ؟ باز تكرار :
« يا ايها النبی حسبك الله ومن اتبعك من المؤمنين »ای پيغمبر ! از اين‏
خدعه‏ها و مكرها نترس . خدا تو را بس است و اين مؤمنينی كه پيرو تو
هستند و نيروی خدايی دارند . پس نترس از صلح و سلام . در عين حال قرآن‏
همانطور

كه از مجموع آيات آن معلوم است نه طرفدار جنگ است به طور كلی و در هر
شرايطی و نه طرفدار صلح است به طور كلی و در هر شرايطی . در شرايط خاصی‏
پيشنهاد صلح می‏كند و به پيغمبر ( ص ) اصرار و تأكيد می‏كند و به پيغمبر (
ص ) اصرار و تأكيد می‏كند كه از صلح و سلام نترس و مگذر ، و در شرايطی كه‏
معلوم شود طرف خائن است و در همان شرايطی است كه هفته پيش عرض كرديم‏
، می‏گويد با اينها بجنگ .
بعد از اين آيه می‏فرمايد : « يا ايها النبی حرض المؤمنين علی القتال
ای پيغمبر ! اهل ايمان را بر قتال ترغيب و تحريض كن . ممكن است كسی‏
بگويد در اينجا چه تناسبی است ميان مسئله صلح و اينكه می‏گويد مؤمنين را
تحريض بر قتال كن . اين مطلب را بايد برايتان روشن كنم .
از مجموع آيات قرآن و سنت پيغمبر ( ص ) اين مطلب به دست می‏آيد كه‏
مسلمانان و يا لااقل سربازان اسلامی هميشه بايد آمادگی كامل برای جهاد
داشته باشند. در آيات پيش خوانديم: « و اعدوا لهم ما استطعتم من قوه‏غ .
نمی‏گويد در حال جنگ نيرو تهيه كنيد. می‏گويد نيرو تهيه كنيد. نيرو را قبلا
بايد تهيه كرد . جنگ ممكن است در فاصله پنج روز ضرورتش احساس شود .
نيرو را كه در ظرف پنج روز نمی‏شود تهيه كرد . مهيا بودن و نيرومند بودن‏
را اسلام برای هميشه توصيه می‏كند اما جنگ را در شرايط خاصی . . . ولی بعد
می‏گويد مسلمين را ترغيب كن به جنگيدن و جهاد . روح مسلمان هميشه بايد
آماده جنگ باشد. حديثی از پيغمبر اكرم نقل كرده‏اند كه مضمون عجيبی دارد.
پيغمبر اكرم فرمود : » من لم يغز و لم يحدث نفسه بغزو مات علی شعبه ²

»من النفاق‏« آنكس كه جهاد نكرده باشد و يا لااقل آرزوی جهاد را در دل خود
پرورش نداده باشد ( حديث نفس به جهاد نكرده باشد ) يعنی فكر و انديشه‏
جهاد در قلبش نباشد ، چنين كسی می‏ميرد با نوعی از نفاق . يعنی در عمق‏
روح اين آدم نوعی نفاق وجود خواهد داشت . اين نفاقی كه در اين حديث‏
آمده است غير از آن نفاقی است كه انسان خودش هم می‏فهمد منافق است .
اين يك دوروئی است كه انسان خودش هم نمی‏داند . مثلا ما عادت كرده‏ايم‏
كه به لفظ خطاب می‏كنيم وجود مقدس اباعبدالله ( ع ) را و می‏گوئيم : »
السلام عليك و علی الارواح التی حلت بفنائك فيا ليتنا كنا معك فنفوز
فوزا عظيما « ای كاش ما با تو بوديم ( البته چون ما عربی نمی‏دانيم ،
خودمان هم نمی‏فهميم چه می‏گوئيم . شايد همين را هم روی جد نمی‏گوئيم ) كه‏
به يك رستگاری بزرگ نائل می‏شديم . اما اين ، حرف است . واقعا اگر
صحنه‏ای مثل صحنه كربلا ايجاد شود يعنی امام حسينی باشد ، همين ماها كه يك‏
عمر برای امام حسين داد كشيده‏ايم ، گريه كرده‏ايم ، حسين حسين كرده‏ايم ،
مردی هستيم كه در يك چنين صحنه‏ای پايداری كنيم ؟ البته الان پيش خودمان‏
اينجور خيال می‏كنيم ولی اينطور نيست .
قضيه معروفی است درباره يكی از علمای بزرگ شيعه . يكی از علمای قم‏
برای من نقل می‏كرد كه مرحوم فيض درباره اين جمله‏ای كه از حضرت امام‏
حسين نقل شده است كه ايشان در شب عاشورا فرمودند : من اصحابی بهتر از
اصحاب خودم سراغ ندارم ، می‏گفت من باور نمی‏كنم چنين چيزی را امام‏
فرموده باشد .

گفته بودند چرا ؟ گفته بود مگر آنها چكار كردند كه امام بگويد اصحابی از
اينها بالاتر نيست . آنهايی كه امام حسين را كشتند خيلی آدمهای بدی بودند
، اينهائی كه امام حسين را ياری كردند كار مهمی انجام ندادند . هر
مسلمانی جای آنها می‏بود ، وقتی می‏گفتند فرزند پيغمبر ، امام زمان در دست‏
دشمن تنها مانده است ، قهرا می‏ايستاد . يك شب در عالم رؤيا ديد كه‏
صحرای كربلاست ، امام حسين با 72 تن در يك طرف ، لشگر 30 هزار نفری‏
دشمن هم در طرف ديگر . آن جريان به نظرش آمد كه موقع ظهر است و
می‏خواهند نماز بخوانند . حضرت امام حسين ( ع ) به همين آقا فرمودند شما
جلو بايستيد تا ما نماز بخوانيم . ( همانطور كه سعيد بن عبدالله حنفی و
يكی دو نفر ديگر خودشان را سپر قرار دادند ) . دشمن تيراندازی می‏كرد .
آقا رفت جلو ايستاد . اولين تير از دشمن داشت می‏آمد . تا ديد تير دارد
می‏آيد ، خم شد . ناگاه ديد كه تير اصابت كرد به امام . در همان عالم‏
خواب گفت : استغفر الله ربی و اتوب اليه ، عجب كار بدی كردم ! اين‏
دفعه ديگر نمی‏كنم . دفعه دوم تير آمد . تا نزديك او شد دو مرتبه خودش‏
را خم كرد . چند دفعه اين جريان تكرار شد ، ديد بی اختيار خم می‏شود . در
اين هنگام امام به او فرمود : » انی لا اعلم اصحابا خيرا و لا افضل من‏
اصحابی « من اصحابی از اصحاب خودم بهتر نمی‏شناسم . يعنی تو خيال كرده‏ای‏
هر كه كتاب خواند مجاهد می‏شود ؟ ! اين حقيقتی است : » من لم يغز و لم‏
يحدث نفسه بغزو مات علی شعبه من النفاق « كسی كه عملا مجاهد نبوده است‏
يا لا اقل اين انديشه را نداشته كه مجاهد باشد در درون روحش يك دورويی‏
وجود دارد يعنی موقع جهاد كه می‏شود در

می‏رود .
داستانی در مثنوی است كه با اين حديث ، خوب تطبيق می‏كند . می‏گويد
يك مرد زاهد و عابدی بود كه همه واجبات و مستحبات را بجا می‏آورد . يك‏
وقت با خودش فكر كرد كه من همه كارهای ثواب را انجام داده‏ام مگر جهاد
را . نماز زياد خوانده‏ا م ، روزه زياد گرفته‏ام ، زكات زياد داده‏ام ، حج‏
رفته‏ام ولی جهاد نكرده‏ام . به مجاهدينی كه در آن زمان بودند زمان صليبيها
گفت اگر يك وقت جهادی پيش آمد ما را هم خبر كن كه به اين ثواب نائل‏
بشويم . گفتند بسيار خوب ، تو را هم خبر می‏كنيم . يك روز آمدند اين‏
آقايی را كه به عمرش جهاد نديده بود خبر كردند كه آقای زاهد بفرماييد
برويم جهاد . اسبی هم برای او تهيه كردند و راه افتادند . يك روز توی‏
خيمه نشسته بودند يك مرتبه شيپور به صدا در آمد ، حمله شروع شد . آنها
كه سرباز بودند و سربازی كرده بودند مثل كبوتر پريدند روی اسبهايشان و
رفتند . اين آقای زاهد تا جنبيد و رفت لباسهايش را به تن كرد ، تير و
كمانش را به پشتش انداخت ، شمشيرش را برداشت و اسبش را آماده كرد
يكی دو ساعت طول كشيد . آنها برگشتند . گفت قضيه چه بود ؟ گفتند : بله‏
، رفتيم و دشمن چنين بود ، از كجا حمله كرده بود ، زديم و كشتيم و چنين‏
كرديم و برگشتيم . گفت عجب كاری شد ! پس ما چی ؟ ! گفتند تو كه‏
نجنبيدی . گفت پس ما از درك اين ثواب و از اين فيض محروم مانديم .
يكی از سربازها گفت حالا برای اينكه دستت خالی نماند ، يكی از آن‏
شريرهای دشمن كه خيلی مسلمان كشته بود ما او را به اسارت گرفتيم و اكنون‏
در يك خيمه‏ای است و كتش را بسته‏ايم و اصلا بايد اعدام

بشود . خيلی آدم بدی است . برای اينكه تو هم به ثواب نائل شده باشی برو
او را گردن بزن . زاهد رفت . تا رفت جلو ، اسير كه يك آدم گردن كلفتی‏
بود يكمرتبه چشم قره‏ای به او رفت و نعره‏ای كشيد و گفت برای چه آمدی ؟
تا اين را گفت ، زاهد بيهوش شد و افتاد . اسير در حالی كه كتش بسته‏
بود آمد روی سينه او خوابيد و با دهانش شروع كرد گلوی او را گاز گرفتن‏
تا كم كم بلكه شاهرگ او را قطع كند . مجاهدين ديدند زاهد دير كرد .
گفتند نكند حادثه‏ای پيش آمده باشد . وقتی كه رفتند ، ديدند زاهد بيهوش‏
افتاده و كافر هم نزديك است شاهرگ او را ببرد . او را گرفتند عقب‏
زدند و از بين بردند و زاهد را آب به رويش پاشيدند و حال آوردند .
گفتند قضيه چه بود ؟ گفت والله من نفهميدم . همينكه نزديك او رفتم چشم‏
قره‏ای به من رفت و فريادی كشيد و من ديگر چيزی نفهميدم . اين است معنی‏
: » من لم يغز و لم يحدث نفسه بغزو مات علی شعبه من النفاق « .
ما عبادتهائی بی مايه و كم مايه را ، از نظر بدنی انجام می‏دهيم . اين‏
عبادتهای ما ، اين نمازهای ما ، اين قرآن خواندنهای ما ، اين ذكر گفتنهای‏
ما كه روح ندارد و هيكلش هم چيز كوچكی است ، اغلب در ما ايجاد غرور
می‏كند و در نتيجه خودمان را از همه مردم دنيا بهتر می‏دانيم . چنين‏
مسلمانی مسلمان واقعی نيست و همانطور كه پيغمبر اكرم فرمودند اگر بميرد
هم در درونش يك نفاق و دو روئی وجود دارد .
لهذا می‏فرمايد : « يا ايها النبی حرض المؤمنين علی القتال » هميشه‏
اينها را ترغيب كن به امر جهاد ، هميشه بگذار روح اينها مجاهد و آماده‏
باشد ، يادشان نرود كه جهادی هم هست ، در همان حال صلح و

سلم هم اينها روحا مجاهد باشند . بعد می‏فرمايد : « ان يكن منكم عشرون‏
صابرون يغلبوا ماتين و ان يكن منكم مائه يغلبوا الفا من الذين كفروا
بانهم قوم لا يفقهون ». تو مؤمنين را آماده به جنگ كن . اگر مؤمن با آن‏
فقاهت ايمانی خودش و آن امر معنوی ، تربيت جهادی هم پيدا كند ، يك‏
فرد از اينها مساوی است با ده فرد از آنها ، بيست تا از اينها مساوی‏
است با دويست تا از آنها ، صد تا از اينها مساوی است با هزار تا از
آنها . حالا چرا ؟ آيا اينها نژادشان با آنها فرق می‏كند ؟ نژادشان كه فرق‏
نمی‏كند . آيا زور بازوی مؤمنين بيشتر است از زور بازوی كافران ؟ قرآن‏
اين را نمی‏خواهد بگويد كه زور بازوی مسلمانها كه در مدينه هستند از زور
بازوی كافرهايی كه در مكه هستند بيشتر است . اينها اغلبشان انصار يعنی‏
اوس و خزرجی بودند و قريش از اينها طبعا شجاعتر بودند و ضعيفتر نبودند
. مهاجرين هم كه اكثر از قريش بودند و از جنس آنها . در عين حال قرآن‏
می‏گويد : مؤمن اگر سرباز و مجاهد بشود ، [ به عبارت ديگر سرباز و مجاهد
] اگر فقاهت ايمانی پيدا بكند با ده كافر برابر است : « ان يكن منكم‏
عشرون صابرون يغلبوا ماتين »اگر بيست پايدار از اين مؤمنين باشند ، بر
دويست تا از آنها پيروز می‏شوند . يك بر ده . « و ان يكن منكم مائه‏
يغلبوا الفا من الذين كفروا »و اگر صد تا از شما به اين شكل باشند ، بر
هزار تای آنها پيروز می‏شوند و نتيجه‏اش اين است كه يك لشكر ده هزار
نفری از شما بر يك لشكر صدهزار نفری از آنها پيروز می‏شوند . به حكم چی ؟
به حكم فقاهت ايمانی . ( اينجا عكسش را می‏گويد ) : چون آن فقاهت ( 1 )
پاورقی :
1 - [ به معنی فهم عميق ]

ندارند . اينها فقيه ايمانی هستند ، بصيرت ايمانی دارند . اين ، غلبه‏
بصيرت است . « ذلك بانهم قوم لا يفقهون ». كفار مردمی نفهم و بی‏
بصيرت هستند . يعنی : بر عكس ، مؤمنين مردمی فهيم و با بصيرت هستند .
بعد از اين آيه ، آيه‏ای است كه به نظر می‏رسد حكم نسخ را پيدا می‏كند
ولی نسخ نيست : « الان خفف الله عنكم و علم ان فيكم ضعفا ». اكنون‏
خداوند بر شما تخفيف داد و دانست كه در شما ضعف وجود دارد . نه ، اگر
صد تا از شما باشد بر دويست تا از آنها پيروز می‏شوند . در اينجا اين‏
مسئله پيش می‏آيد كه اين دو آيه با هم فاصله ندارند و پشت سر يكديگرند ،
چطور می‏شود كه ابتدا می‏فرمايد بيست تای شما بر دويست تای آنها پيروز
می‏شوند ، و بعد بلافاصله می‏گويد يكی از شما بر دو تای آنها پيروز می‏شود .
آيا اين آيات مربوط به يك مورد است يا دو مورد ؟ در اينكه مربوط به دو
مورد است شكی نيست . يعنی آيه اول مربوط به يك وقت بوده ، و آيه دوم‏
مربوط به وقت ديگر . آيه اول مربوط به اوايل كار بوده و جنگ بدر ، آيه‏
دوم مربوط به وقت ديگر . آيه اول مربوط به اوايل كار بوده و جنگ بدر ،
آيه دوم مربوط به اواخر بوده است مثل جنگ حنين . حال سؤال اين است كه‏
اگر نيروی ايمان [ نسبت را ] يك بر ده می‏كند ، چطور اينجا يك بر دو شد
؟ آيا مسلمانها ضعيف الايمان شدند ؟ اول ايمانشان قوی بود ، تدريجا ضعيف‏
شد ؟ چنين نيست . يا العياذ بالله كه اين كفر است خداوند تبارك و
تعالی اشتباه كرد ، اول گفت يكی‏تان برابر با ده تا از آنهاست ، بعد
گفت نه ، يكی‏تان برابر با دو تا از آنهاست ؟ اين هم محال و منافی با
اصول خود قرآن است كه خداوند بر هر چيزی داناست ، بر غيب و شهادت‏
داناست ، بر گذشته و آينده داناست . پس قضيه از

چه قرار است ؟ قضيه اين است كه آيه نمی‏گويد هر يك فرد شما در گذشته‏
برابر بود با ده فرد كافر ، و حالا برابر است با دو فرد كافر ، بلكه‏
مقصود اين است كه جمع شما در گذشته برابر بود با ده برابر اين جمع از
كافران ، و اكنون جمع شما برابر است با دو برابر اين جمع از كافران .
اكنون ضعيف شده‏ايد . نه اينكه آن افراد ضعيف شده‏اند ، بلكه مسلمين در
ابتداء صدر اول ، مثلا در موقع جنگ بدر افرادی زبده بودند ، همان قوم‏
يفقهون بودند كه قرآن می‏گويد ، به تدريج مخصوصا بعد از فتح مكه كه ديگر
مردم گروه گروه می‏آمدند مسلمان می‏شدند و در ميان آنها « مؤلفه قلوبهم »و
حتی افراد ضعيف الايمان بودند ، در ميان مسلمين افرادی پيدا شدند كه‏
نيروی يك نفر اينها فقط برابر بود با نيروی يك نفر آنها يا كمتر .
نتيجه اين شد كه افراد مؤمن زبده مسلمان كه يك نفرشان بر ده نفر از كفار
پيروز می‏شد در اقليت قرار گرفتند و لشكر مسلمين در مجموع فقط بر دو
برابرش می‏توانست غلبه كند نه بر ده برابر .
مؤيد اين مطلب كه عرض می‏كنم نظر قرآن به جمع است [ اين است كه ]
آنجا هم كه می‏فرمايد يك نفر شما با ده نفر آنهاست ، نمی‏خواهد بگويد كه‏
هر يك فرد از شما با ده نفر از كفار برابر است . مسلم در ميان مسلمين‏
افرادی بودند كه با ده نفر برابر نبودند و نيز افرادی بودند كه بر پنجاه‏
نفر هم غلبه می‏كردند مثل علی ( ع ) . مقصود اين است كه در ابتدا جمع‏
مسلمين بر ده برابر خود از دشمن پيروز می‏شد ولی در اواخر كه افرادی كه‏
تربيت اسلامی داشته باشند در اقليت بودند و مردم فوج فوج مسلمان می‏شدند
و هنوز ايمانشان قوی نشده

داخل لشكر اسلام می‏گرديدند ( 1 ) فقط بر دو برابر خود می‏توانست پيروز شود
. اين است كه می‏فرمايد در گذشته چنين بوديد ولی خداوند حالا دانست كه در
شما ضعف است ( نه اينكه قبلا نمی‏دانست . دانستن خدا مساوی با بودن است‏
و بودن مساوی با دانستن خداست ) يعنی حالا شما به اين حالت در آمده‏ايد
كه در شما ضعف است . تفسير بيشترش را انشاءالله در هفته آينده عرض‏
می‏كنم .
و صلی الله علی محمد و آله الطاهرين .
پاورقی :
1 - مثل خود اهل مكه كه تازه مسلمان شده بودند ، آمدند جزء لشكر اسلام‏
قرار گرفتند و در حنين مسلمين در يك شبيخون شكست خوردند . البته شكست‏
خود را جبران كردند . غافلگير شده بودند .

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: